Selen występuje we wszystkich komórkach ludzkiego ciała i jest niezbędny dla zdrowia.
Moduluje układ odpornościowy, doskonale radząc sobie z wirusami.
Stoi na straży równowagi oksydacyjnej człowieka.
Zatrzymuje procesy zapalne w organizmie.
Ma potencjalną skuteczność w łagodzeniu i zapobieganiu chorobom zapalenia płuc.

Selen choć jest pierwiastkiem śladowym to odgrywa ważną rolę w organizmie człowieka, występuje we wszystkich komórkach ludzkiego ciała. Jest niezbędny dla zachowania dobrego stanu zdrowia a jego działanie jest istotne dla wielu funkcji życiowych organizmu. Największe stężenia osiąga w narządach miąższowych tj. w wątrobie, nerkach i trzustce. Wiadomo też, że jego niedobór jak i nadmiar mają negatywne skutki dla zdrowia dlatego też ważne jest by kontrolować poziom tego pierwiastka w naszym organizmie rozpoczynając suplementację.

Organiczną formą selnu jaką możemy suplementować jest np. selenometioina lub selenocysteina, oraz kilka innych form organicznych tego pierwiastka. W formie organicznej jest on praktycznie gotowy do wbudowania w białka, tak by powstały selenoproteiny, jest dobrze przyswajalnym źródłem selenu niezbędnego do syntezy selenoenzymów. Selenoproteiny mają kluczowe znaczenie w przemianach biochemicznych zachodzących w organizmie ludzkim.

Naukowcy udowodnili, że enzymy selenozależne aktywują działania odpornościowe organizmu w tym antybakteryjne i antywirusowe. Są niezbędne do przeprowadzania procesów przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych zwalczających wolne rodniki w ciele człowieka. Odpowiadają także, za odpowiedni stan tarczycy i zmniejszają ryzyko powstania chorób nowotworowych.

Modulujące odporność działanie selenu

Pierwiastek selenu jest niezastąpiony w prawidłowych działaniach modulacji układu odpornościowego. Wpływ podaży selenu na odpowiedź immunologiczną objawia się kumulacją w limfocytach , makrofagach i neutrofilach, pobudzając różne reakcje, zarówno typu komórkowego, jak i humoralnego. Odporność organizmu wprost zależy od ilości wytworzonych ciał odpornościowych, a więc limfocytów i komórek żernych, czyli makrofagów. Okazuje się, że zaaplikowanie osobom z niedoborem selenu optymalnych dawek tego pierwiastka powoduje zwielokrotnienie poziomu limfocytów i makrofagów, co wyraźnie wzmacnia odporność. Natomiast Niedobór selenu prowadzi do zaburzeń ilościowych i czynnościowych różnych populacji limfocytów i innych komórek układu odpornościowego. Szczególnie wrażliwe na niedobór Se są limfocyty T,

Selenoproteiny (enzymy powstające jedynie z udziałem atomów selenu) są niezbędne do aktywacji funkcji limfocytów T (jednych z podstawowych komórek obronnych ludzkiego organizmu). Badania wykazały, że suplementacja selenem wywołuje efekt stymulujący odporność w postaci zwiększenia zdolności rozmnażania się aktywowanych limfocytów T, oraz wzmacnia ich zdolność do migracji, reakcji na patogeny i ich dezaktywacji napotkanych drobnoustrojów.

Przeciwwirusowe działanie selenu

Z racji bardzo znaczącej roli jaką pełni selen, w ludzkim układzie odpornościowym a także jego wielokierunkowości interakcji ze składnikami tego układu, naukowcy wskazali wyraźnie, że selen jest jednym z nielicznych pierwiastków mającym działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Tym samym wspomaga obronę organizmu przed atakiem niekorzystnych bakterii oraz wirusów, w tym półpaśca i opryszczki, oraz innych groźnych dla człowieka wirusów np. HIV czy HBV .

Jednym z mechanizmów obronnych organizmu w trakcie infestacji wirusowej jest obronne działanie peroksydazy glutationowej – enzymu selenozależnego. Odgrywa on strategiczną rolę w dezaktywowaniu wolnych rodników, które w momencie zakażenia wirusem namnażają się w tempie powodującym duży stres oksydacyjny. Selen jest niezbędnym składnikiem także innych selenoprotein, których działania znacznie zmniejszają możliwość replikowania i mutacji wirusów w znacznym stopniu.

W trakcie zakażenia wirusowego komórki ludzkiego organizmu produkują różne rodzaje cytokin czyli chemicznych cząsteczek informacyjnych o działaniu prozapalnym lub przeciwzapalnym. Zmienność działania tych substancji jest kluczową strategią skuteczności układu odpornościowego. Cytokiny prozapalne (np. IL-8, IL-6) motywują neutrofile i makrofagi do atakowania komórek naszego organizmu zarażonych wirusem a cytokiny przeciwzapalne (np. IL-10, IL-13) mają za zadanie pobudzić odpowiednie komórki organizmu do posprzątania „skutków ubocznych wojny” z patogenami i wyciszenia stanu zapalnego. Selenoenzymy wykazują skuteczne działanie hamujące ekspresję niektórych cytokin prozapalnych gdyż zachowanie równowagi w tych procesach to podstawa powrotu do zdrowia, w przeciwnym razie mniejsze ilości czynników hamujących migrację leukocytów i makrofagów przyczynią się do naciekania tych komórek, wywołując stany prozapalne tkanek.

Selenoenzymy odpowiadają także za utrzymanie odpowiedniego stanu na powierzchni błony komórkowej limfocytów co ma niewątpliwie wpływ na zdolność limfocytów do niszczenia obcych form biologicznych w organizmie. Selen ponadto zmniejsza zakres uszkodzeń tkanek także chroni nici DNA przed powstaniem pęknięć co ma niewątpliwe wpływ na ograniczenie możliwości replikacji wirusów.

Znaczącą rolę wykazano także w przypadku synergii selenu z witaminą E, ich wspólne działanie ma duży wpływ na złagodzenie przebiegu infekcji wirusowych i łagodzi objawy kliniczne. Szczególnie wykazano, że zwiększone stężenie tego pierwiastka we krwi chorych, jest dobrze tolerowane w przypadku choroby AIDS a niedobór zwiększa ryzyko zarażenia się wirusem HIV.

Antyoksydacyjne właściwości selenu

Jest on składnikiem ponad 20 enzymów, które biorą udział w rozmaitych przemianach oksydacyjnych i właśnie dlatego stanowi ochronę przed niszczącym działaniem wolnych rodników. Rola selenoprotein związana jest, przede wszystkim, z katalizowaniem reakcji oksydo-redukcyjnych i równowagą oksydacyjną organizmu. Nazywany jest niekiedy pierwiastkiem młodości, ponieważ razem z witaminą E opóźnia procesy starzenia się.

Przeciwzapalne właściwości selenu

Nie ulega przy tym wątpliwości, że niektóre mediatory procesu zapalnego i porażenia układu odpornościowego są źródłem związków o dużej aktywności oksydacyjnej i mogą spowodować wystąpienie wybuchu tlenowego. Nagłe uwolnienie reaktywnych form tlenu przez komórkę (najczęściej neutrofile, monocyty), w momencie kontaktu z różnego rodzaju patogenami pogłębia istniejący stan zapalny, który jest hamowany selenoenzymami o działaniu antyoksydacyjnym. Niedobory selenu mogą wpływać na obniżenie aktywności selenoprotein o działaniu przeciwutleniajacym. Dlatego tak ważne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu tego pierwiastka w organizmie, szczególne w trakcie infekcji gdyż hamuje on na poziomie komórkowym niektóre enzymy uczestniczące w procesach zapalnych.

Warto także podkreślić, że w związku z działaniem przeciwzapalnym, selen może wspomagać leczenie niektórych autoagresji i przewlekłych schorzeń, jak reumatoidalne zapalenie stawów.

Oprócz działania w procesach antyoksydacyjnych, związki selenu wpływają także na wytwarzanie większych ilości czynników hamujących ekspresję niektórych genów, które stymulują aktywację migracji neutrofilów, leukocytów i makrofagów. Ma to ogromny wpływ na zmniejszanie ognisk zapalnych tworzonych przez nacieki tych komórek, jest to mechanizm wyjaśniający przeciwzapalne reakcje związków selenu w organizmie człowieka.

Odnotowano znaczącą redukcję takich stanów zapalnych, szczególnie wśród pacjentów z zachorowaniem na zapalenie płuc. Ograniczona aktywacja neutrofilów oraz ekspresja innych cytokin w drogach oddechowych u badanych pacjentów z odpowiednim poziomem selenu we krwi pozwala stwierdzić, że wspomniany powyżej mechanizm aktywowany odpowiednimi dawkami selenu, doskonale wspomaga łagodzenie bądź zapobieganie zachorowaniom na zapalenie płuc. Rozpoczynając suplementację należy zachować bezpieczeństwo, gdyż przedawkowanie tego pierwiastka jest toksyczne. Poziom selenu w organizmie może być mierzony we włosach, paznokciach palców stóp, moczu lub krwi. Stężenia selenu we krwi osób zdrowych wahają się znacznie w zależności od położenia geograficznego. Np. w Wielkiej Brytanii średnia to 38,71 µg/L, w Niemczech to 133 µg/L a w Polsce stężenie selenu oscyluje średnio w granicach 63,5 µg/L a prawidłowe zapotrzebowanie selenu dla dorosłej osoby wynosi 35 µg/dobę.

Warto zatem zadbać o odpowiedni poziom selenu w naszym orgazmie, szczególnie w sytuacjach wzmożonego ryzyka zachorowań na infekcje wirusowe lub osłabienia odporności. Selen to bardzo ważny pierwiastek chroniący nasz organizm w wielu procesach biologicznych. Jego niedobór może być powodem braku odporności na choroby i dysfunkcje niektórych organów, dlatego rozpoczęcie odpowiedzialnej suplementacji, może mieć kluczowy wpływ na poprawę naszego stanu zdrowia.

Piśmiennictwo:

] Arthur J.R., McKenzie R.C., Beckett G.J.: Selenium in the immune system. J. Nutr., 2003; 133: 1457S-1459S
Baeten J.M, Mostad S.B, Hughes M.P, Overbaugh J, Bankson D.D, Mandaliya K, Ndinya-Achola J.O, Bwayo J.J, Kreiss J.K.: Selenium deficiency is associated with shedding of HIV-1-infected cells in the female genital tract. J. Acquir. Immune Defic. Syndr., 2001; 26: 360- 364
Beasley R, Thomson C, Pearce N.: Selenium, glutathione peroxidase and asthma. Clin. Exp. Allergy, 1991; 21: 157-159
Selen – najważniejsze informacje, I. Grzegorek.
Selen, a układ odpornościowy, Selenium and the immune system, P.Zagrodzki, Zakład Bromatologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego; Instytut Fizyki Jądrowej PAN im. H. Niewodniczańskiego w Krakowie, Postepy Hig Med Dosw (online), 2004; 58: 140-149
Puzanowska-Tarasiewicz H, Kuźmicka L, Tarasiewicz M. [Biological function of some elements and their compounds. II. Selenium, selenate, selenium organic compounds]. Pol Merkur Lekarski. 2009 Sep;27(159):249–52.
] Rayman MP. Selenium and human health. Lancet. 2012 Mar;379(9822):1256–68.
Rayman MP, Infante HG, Sargent M. Food-chain selenium and human health: spotlight on speciation. Br J Nutr. 2008 Aug;100(2):238–53.
Johnson CC, Fordyce FM, Rayman MP. Symposium on ‘Geographical and geological influences on nutrition’: factors controlling the distribution of selenium in the environment and their impact on health and nutrition. Proc Nutr Soc. 2010 Feb;69(1):119–32.
Ashton K, Hooper L, Harvey LJ, Hurst R, Casgrain A, Fairweather-Tait SJ. Methods of assessment of selenium status in humans: a systematic review. Am J Clin Nutr. 2009 Jun;89(6):2025S–39S.
Heitland P, Köster HD. Biomonitoring of 37 trace elements in blood samples from inhabitants of northern Germany by ICP-MS. J Trace Elem Med Biol. 2006;20(4):253–62.
Kapka L, Baumgartner A, Siwińska E, Knudsen LE, Anderson D, Mielzyńska D. Environmental lead exposure increases micronuclei in children. Mutagenesis. 2007 May;22(3):201–7.
Kłapcińska B, Poprzecki S, Danch A, Sobczak A, Kempa K. Selenium levels in blood of upper Silesian population: evidence of suboptimal selenium status in a significant percentage of the population. Biol Trace Elem Res. 2005;108(1-3):1–15.
Fairweather-Tait SJ, Bao Y, Broadley MR, Collings R, Ford D, Hesketh JE, et al. Selenium in human health and disease. Antioxid Redox Signal. 2011 Apr;14(7):1337–83.
Holben DH, Smith AM. The diverse role of selenium within selenoproteins: a review. J Am Diet Assoc. 1999 Jul;99(7):836–43.